Wat zegt de wetenschap? Autisme en (problematisch) schermgebruik

Internet is onmisbaar geworden in onze samenleving. Waar vroeger een computer nodig was om online te gaan, is internet nu overal beschikbaar. Dat het internetgebruik vandaag ongeziene hoogtes kent, zal dan ook niemand verbazen. Hetzelfde zien we voor buitensporig of ‘problematisch’ internetgebruik, een fenomeen dat een aanzienlijk deel van de bevolking treft, voornamelijk adolescenten en jongvolwassenen. De cijfers zijn uiteenlopend, maar het gaat om gemiddeld 5 tot 10% van de bevolking.

Psychologische moeilijkheden ten gevolge van problematisch internetgebruik zijn de afgelopen jaren ook sterk gestegen, gevolgen die niet te onderschatten zijn en verschillende levensdomeinen beïnvloeden (bv. lager welbevinden, slechtere prestaties op werk/school, minder sociale contacten). Hierdoor is het een steeds belangrijker wordend thema binnen de klinische praktijk, ook in de begeleiding van mensen met autisme. 

Internetgebruik en autisme 

Onderzoek toont aan dat problematisch internetgebruik vaker voorkomt bij mensen met autisme, met cijfers tot 25% (volwassenen) en 45% (kinderen/adolescenten). In de literatuur worden verschillende mogelijke verklaringen aangehaald. Algemeen kunnen we stellen dat het internet en de online wereld, inclusief gamen, heel wat mensen met autisme aanspreken. Wat het internet precies zo aantrekkelijk maakt, varieert van persoon tot persoon. Zo zijn er mensen met autisme die het internet voornamelijk opzoeken omdat online sociaal contact vlotter verloopt of minder stresserend is. Er moet bijvoorbeeld geen rekening gehouden worden met oogcontact of lichaamstaal. Via het internet kan het ook gemakkelijker zijn om andere mensen met autisme of mensen met gelijkaardige interesses te ontmoeten. Deze factoren kunnen ertoe bijdragen dat mensen met autisme zich minder eenzaam voelen. Voor wie een intense interesse of fixatie heeft, is het internet dan weer een ideale bron van informatie en een uitstekende voedingsbodem om steeds meer kennis, of bij online shoppen spullen te verzamelen.  

Wanneer het internet op een gezonde, gebalanceerde manier gebruikt wordt, heeft het heel wat positiefs te bieden voor iemand met autisme.

Helaas zijn er ook enkele valkuilen die mee bijdragen aan de hogere prevalentie van problematisch internetgebruik. Veel mensen met autisme ervaren moeilijkheden op vlak van o.a. aandacht, zelfsturing en/of inhibitie, waardoor ze het moeilijker vinden om de aandacht weg te richten van digitale media en ze hun eigen internetgebruik moeilijker kunnen monitoren en bewaken. Sommige mensen met autisme kunnen zich ook verliezen in het doorklikken en het steeds verder opzoeken van thema’s, waardoor het een dwangmatig karakter krijgt. In dit geval wil de persoon alles weten, of moet bij een game alles gespeeld of verzameld worden. Mensen met autisme die overspoeld raken door emoties/stress of hier moeilijk mee om kunnen gaan, gebruiken het internet ook vaker om te vluchten van de echte wereld (i.e. escapism). Vluchten van negatieve gevoelens werkt echter niet op de lange termijn en leidt tot de instandhouding of versterking van de gevoelens.  

Bovengenoemde valkuilen of risicofactoren komen niet enkel bij mensen met autisme voor én komen ook niet bij alle mensen met autisme voor. Er zijn sterke verschillen tussen mensen met autisme onderling en ook bij mensen zonder autisme die moeilijkheden ervaren op vlak van bv. aandacht, zelfsturing, emotieregulatie of sociale interactie wordt vaker problematisch internetgebruik vastgesteld. 

Gamen 

Heel veel mensen met autisme, kinderen en adolescenten in het bijzonder, gamen (online). Studies tonen aan dat ze zowel langer als vaker gamen dan mensen zonder autisme. Voor veel mensen met autisme is het een ideale manier om de vrije tijd in te vullen. Het is visueel, gestructureerd met duidelijke regels, ontspannend of uitdagend, en brengt hen in contact met anderen die hun interesses delen. Afhankelijk van het spel kan gamen ook de ontwikkeling positief stimuleren. Zo zijn er games die cognitief stimulerend zijn doordat ze creatief en oplossingsgericht denken promoten.

Ook hier is er echter sprake van bovengenoemde valkuilen, waardoor mensen met autisme meer risico lopen op een gameverslaving. Samengevat komt het er bij een gameverslaving op neer dat de persoon weet dat er te veel gegamed wordt, maar niet/moeilijk kan stoppen. De persoon heeft er ook zelf last van en er zijn negatieve gevolgen op vlak van bv. school/werk, hobby’s of relaties/vriendschappen. Een recente overzichtsstudie stelt dat mensen met autisme vatbaarder zijn voor problematisch gamen. 

Gevolgen 

Problematisch internetgebruik en gamen heeft belangrijke gevolgen voor iemands gezondheid. Het heeft een negatieve impact op o.a. het welbevinden, fysieke fitheid en slaap. Het kan bestaande moeilijkheden van mensen met autisme ook verder versterken. Zo kan iemand die reeds sociaal teruggetrokken leeft nog verder geïsoleerd raken en heel wat sociale leerkansen mislopen, of kan iemand zich volledig verliezen in zijn interesses. Door te ‘vluchten’ in de online wereld, worden ook geen positieve manieren gezocht of ontwikkeld om met stress of moeilijke gedachten/emoties om te gaan.

Hoewel internet en gamen zeker hun waarde hebben, moet de balans met andere activiteiten alsook de impact op de gezondheid en het dagelijks leven goed bewaakt worden.  

---

Bronnen 

• Craig, F., Tenuta, F., De Giacomo, A., Trabacca, A., & Costabile, A. (2021). A systematic review of problematic video-game use in people with Autism Spectrum Disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 82, 101726. 

• Ding, H., Cao, B., & Sun, Q. (2023). The association between problematic internet use and social anxiety within adolescents and young adults: a systematic review and meta-analysis. Frontiers in Public Health, 11, 1275723. 

• Millington, E., Simmons, D. R., & Cleland Woods, H. (2022). Brief report: Investigating the motivations and autistic traits of video gamers. Journal of Autism and Developmental Disorders, 1-5. 

• Normand, C. L., Fisher, M. H., Simonato, I., Fecteau, S. M., & Poulin, M. H. (2021). A systematic review of problematic internet use in children, adolescents, and adults with autism spectrum disorder. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 1-14. 

• Piccoli, E., & Hollander, E. (2022). Editor’s commentary: Problematic use of the Internet in autism spectrum disorder: A canary in the coal mine?. Journal of Psychiatric Research. 

• Restrepo, A., Scheininger, T., Clucas, J., Alexander, L., Salum, G. A., Georgiades, K., ... & Milham, M. P. (2020). Problematic internet use in children and adolescents: associations with psychiatric disorders and impairment. BMC psychiatry, 20, 1-11.